فینتک چیست؟
کلمه Fintech ترکیبی از دو کلمه «مالی» (Financial) و «تکنولوژی» (Technology) است. فرهنگ‌نامه آکسفورد این اصطلاح را این گونه تعریف میکند: «برنامه‌های کامپیوتری و دیگر تکنولوژی‌هایی که برای حمایت یا فعال‌سازی خدمات بانکی و مالی استفاده میشوند». به عبارت ساده‌تر این اصطلاح نسبتا جدید به معنای استفاده از تکنولوژی برای کارآمدتر کردن خدمات مالی به کار می‌رود.
به زبان ساده تر به هر نوع فن آوری نوآورانه در زمینه های مالی فین تک می گویند. فینتک یا فناوری مالی به معنای کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی است. فینتک معادل Financial technology یا FinTech صنعتی در فضای اقتصادی است و به کمپانی‌هایی اشاره دارد که با کاربرد تکنولوژی تلاش می‌کنند خدمات مالی را کارآمدتر کنند. شرکتهای فعال در زمینه فناوری‌های مالی عموما استارت‌آپ‌هایی هستند که تلاش می‌کنند خودشان را در سیستم‌های مالی جا بیندازند و شرکتهای سنتی را به چالش بکشند.
چرا فینتک مهم است؟
در سال‌های اخیر فراگیری و دسترس‌پذیری تکنولوژی‌های جدید رفتار کاربران را تحت تاثیر قرار داده است. امروزه گوشی‌های هوشمند همراه به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها تبدیل شده‌اند و کاربران ترجیح می‌دهند تمام کارهای خود را به کمک گوشی هوشمند همراه خود و با چند حرکت ساده انجام دهند. به لطف به وجود آمدن چنین شرایطی، شانس موفقیت خدماتی که روی گوشی‌های هوشمند ارائه میشوند بسیار زیاد است.
خدمات بانکی و بیمه با تکیه بر تکنولوژی‌ها میتواند بسیار بهره‌ورتر باشد. تصور کنید یک عملیات بیمه ای را که در صورت مراجعه به شعبه یکی از شرکت های بیمه یا دفاتر نمایندگی دست کم یک ساعت از زمان بیمه گذار را میگیرد، بتوانید به راحتی با گوشی هوشمند خود و در مدت زمانی که انتظار آمدن اتوبوس یا مترو را می‌کشید انجام دهید. این سرعت بالا در ارائه خدمات نه تنها برایبیمه گذاران که برای شرکت های بیمه و دفاتر بیمه نیز بسیار با اهمیت است. صنعت خدمات مالی پتانسیل بسیار زیادی برای بهرهگیری از هوش‌مصنوعی و بیگ‌دیتا دارد. شرکتهای فینتک از این پتانسیل‌ها بهره می‌برند و با جمع‌آوری اطلاعات حجیم و تحلیل و پردازش آن‌ها بهره‌وری خدمات مالی را افزایش می‌دهند. این شرکت‌ها با خدمات خود سعی می‌کنند تا تجربه کاربر از خدمات مالی را تغییر دهند.
اهداف فین تک:
با ظهور فین تک در عرصه ی صنعت مالی به عنوان یک پدیده ی نوظهور در دنیای آی تی، انجام و ارایه ی امور مالی تغییر شکل پیدا کرده و اهداف جدیدی را دنبال میکند. از جمله اهداف فین تک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
» کاهش هزینه ها همزمان با حفظ کیفیت
شرکت ها و خدمات دهندگان فین تک نیازی به داشتن شعبه در شهرها و مناطق مختلف ندارند، همچنین مشتریان این شرکت ها نیز نیازی به صرف هزینه هایی مانند رفت و آمد ندارند و میتوانند در هزینه ها صرفه جویی کنند و به طور کل هزینه ی ارایه و دریافت خدمات کاهش میابد.
» از بین بردن محدودیت های زمانی و مکانی
با حذف این محدودیت ها مشتریان قدرت انتخاب بیشتری در بستر اینترنت جهت دسترسی به خدمات و محصولات دارند. در واقع فین تک دسترسی به خدمات مالی را تسریع و تسهیل کرده است.
» قابلیت ارزیابی خطاها و مدیریت ریسک های احتمالی
استفاده از فن آوری اطلاعات در فین تک ارایه کنندگان خدمات مالی را قادر میسازد که اطلاعات بیشتری از مشتریان خود به دست بیاورند و از این اطلاعات در جهت به حداقل رساندن خطاها و ریسک ها استفاده نمایند.
» حوزه های فعالیت فین تک
امروزه فین تک در همه ی حوزه های سیستم های مالی جهانی تأثیر گذاشته است. شاید بیشترین تأثیر را بتوان در کشور چین مشاهده کرد که شرکت هایی مانند Tencent وBaidu صنعت مالی را متحول کرده اند و یا تحولات فین تک در کشورهای آفریقایی، شرکت ها و کمپانی های مخابراتی بوده اند، که از طریق رشد استفاده از موبایل و هم چنین توسعه ی سیستم بانکی صورت گرفته است. هر چند این تحولات چشمگیر در شرکت های بزرگ و صنعت مالی از نظر بانک ها و موسسات سنتی و قدیمی مخرب است، اما ورود فین تک در بسیاری از حوزه ها برای فعالان خدمات مالی جذاب و جالب خواهد بود.
وضعیت فین تک در ایران چگونه است؟
قطعاً کشورهایی که قصد دارند رشد سریع‌تری در حوزه‌های مالی و اقتصاد داشته باشند تا بتوانند با سایر کشورهای جهان ارتباط اقتصادی بیشتری داشته باشند، باید از این فناوری‌ها نهایت بهره را ببرند. وضعیت فین تک در ایران نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است و در سال‌های اخیر به این مقوله توجه ویژه شده است.
در بازارهای سرمایه به مقدار زیادی از این تکنولوژی بهره می‌برند و روز به روز کسب و کارهای بیشتری از آن‌ها استفاده می‌کنند. بخش مالی در ایران سال‌های زیادی است که بسته به ضوابط و شرایط موجود و همین طور وجود تحریم‌های محدود کننده تغییرات چندانی نداشته است. از این رو در سال‌های اخیر تقاضا برای خدمات مبتنی بر فناوری‌های جدید مورد استقبال قرار گرفت و روز به روز رشد آن‌ها افزون می‌شود.
وضعیت فین تک در ایران شاید به نسبت کشورهای پیشرفته کمی عقب باشد اما سرعت رشد آن مورد قبول است.
برخی از معروف‌ترین فین‌تک‌های ایرانی که ممکن است شما هم بارها با آن‌ها کار کرده باشید شامل موارد زیر است:
. پی پینگ یا خدمات پرداخت آنلاین
. ایزی پی یا مرکز توسعه تجارت الکترونیکی
. پی دات آی آر: ارائه دهنه خدمات آنلاین مالی، کیف پول الکترونیک و درگاه پرداخت
. زرین پال: ارائه دهنده کیف پول و درگاه پرداخت آنلاین
. پی پرس: درگاه پرداخت آنلاین، ایجاد و صدور فاکتور، درگاه پرداخت شخصی و صفحه پرداخت آزاد
. دنگی پال: ارائه خدمات پرداخت گروهی
. آیدی پی: درگاه پرداخت شخصی و سامانه و پوز مجازی برای تبدیل شماره کارت و حساب بانکی به یک آیدی مشخص
مزایای بالقوه:
» سرعت و راحتی
محصولات فین تک معمولاً به‌صورت آنلاین عرضه میشوند و بنابراین مصرف‌کنندگان از دسترسی آسان‌تر و سریع‌تر سود می‌برند.
» انتخاب وسیع
مصرف‌کنندگان از انتخاب وسیعی از محصولات و خدمات سود می‌برند؛ زیرا میتوانند از راه دور و بدون در نظر گرفتن موقعیت مکانی خریداری کنند.
» معاملات ارزان‌تر
شرکتهای فین تک ممکن است نیازی به سرمایه گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی مانند یک شبکه یا شعبه نداشته باشند، بنابراین ممکن است قادر به ارائه پیشنهاد‌های ارزان‌تر به مصرف‌کنندگان باشند.
» محصولات شخصی‌تر
تکنولوژی، شرکتهای فین تک را قادر میسازد تا اطلاعات بیشتری را در مورد مشتریان جمع‌آوری و ذخیره کنند تا آن‌ها بتوانند به مشتریان محصولات یا خدمات شخصی‌تری را ارائه دهند.
فینتک در ایران:
در ایران نیز در تمامی زیرشاخه‌های فینتک مانند، پرداخت، ارزهای رمزنگاری شده، بیمه، تأمین مالی جمعی و … استارتاپ‌های شاخصی فعالیت می‌کنند. مهم‌ترین چالشی که فین‌تکی‌ها در ایران با آن روبرو هستند رگولاتوری و قانون‌گذاری است. تعدادی از استارتاپ‌های شاخص فین‌تکی نیز به دلیل همین مشکلات در سال ۱۳۹۶ به یکباره توسط دادستانی فیلتر شدند که پس از پیگیری این کسب و کارها مجددا رفع فیلتر شدند. بانک مرکزی ایران در اولین موضع‌گیری خود در شهریور ۹۵ نسبت به فین‌تک‌های پرداختی، اعلام کرد که فعالیت‌ها ایجاد ارزش میکند. در نهایت ضوابط فعالیت فین‌تک‌های پرداختی با نام پرداخت یاران در مهر ۹۶ توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر شد انجمن فینتک یکی از تشکل‌های تأثیرگذار در به رسمیت شناخته شدن کسب و کارهای فینتک در ایران بوده‌است.
زمینه‌های فعالیت فینتک:
به طور کلی فینتک میتواند هم مستقیما با کاربران نهایی در ارتباط باشد و هم میتواند به کسب و کارها خدمات ارائه کند. کسب و کارهایی که می‌خواهند هزینه‌های مالی خود را پایین نگه دارند و سرعت عمل خود را افزایش دهند به سراغ فینتک می‌روند. همچنن کاربران با بهرهگیری از خدمات فینتک میتوانند در زمان خود صرفه‌جویی کنند. خدمات فینتک بسیار گسترده است و حتی زمانی که یک بیمه گذار برای یافتن شرکت بیمه ای یا دفتر بیمه ای برای خرید بیمه نامه با بهترین شرایط و حق بیمه مناسب در اینترنت سرچ می‌کنید به نوعی از خدمات فینتک بهره می برید.
خطرات احتمالی فین تک:
» حقوق نامشخص
شرکتهای فین تک ممکن است برای صنایع مالی، جدید به نظر برسند و مدل‌های کسب و کار مختلفی را برای فراهم‌کننده‌های سنتی به کار گیرند. این موضوع میتواند تعیین آن که در صورت بروز اشتباه چه کسی مقصر است و یا تعیین آن که حق با کدام طرف است را مشکل‌تر سازد.
» تصمیم‌گیری ناعاقلانه
اینکه محصولات مالی بلافاصله به‌صورت آنلاین و بدون هیچ‌گونه ملاقات چهره به چهره‌ای خریداری میشوند، ممکن است سبب شود تا مشتریان تصمیمات سریع و بی‌اطلاع را آسان‌تر اخذ کنند.
» خطرات مبتنی بر فناوری
محصولات مالی که به‌صورت آنلاین خریداری شده‌اند ممکن است شما را در معرض خطرات مبتنی بر تکنولوژی قرار دهند. به عنوان مثال، اطلاعات شخصی شما میتواند مورد استفاده قرار گیرد یا شما می‌توانید قربانی جرائم اینترنتی شوید.
» محرومیت بعضی از افراد
در حالی که تکنولوژی، انتخاب و دسترسی بیشتری را به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دهد، میتواند کسانی را که نمی‌دانند چگونه از اینترنت یا دستگاه‌هایی مانند رایانه‌ها، تلفن‌های هوشمند و تبلت استفاده کنند، از استفاده از آن محروم نماید.
انواع فین تک:
» فین تک از نوع وام‌دادن: (Lending)
اعطای وام دیجیتال یکی از اصلی‌ترین روشهای توسعه نرم‌افزاری فین تک است. سازمان‌های فناوری مالی قادرند که فرآیند وام‌گرفتن را به صورت آنلاین انجام دهند و لازم نیست که مشتری به بانک مراجعه کند.
پلتفرم‌های اعطای وام به سازمان‌های مالی اجازه می‌دهد که فرایند وام‌دهی را با استفاده از فناوری و به صورت خودکار انجام دهند. به این ترتیب هم هزینه‌ها کاهش می‌یابد و هم از راههای منعطف‌تری بهره برده می‌شود. شرکتهای کاباگ (Kabbage) و بوروول (Borowell) دو نمونه بزرگ و شناخته‌شده از فین‌تک‌های وام‌دهنده‌اند. نمونه های مشابه ایرانی این دسته از فین تک ها «وام‌یار» و «تسهیلات» هستند.
» بانکداری (BankTech)
بانکداری دیجیتال به مشتریان امکان می‌دهد که قسمت اعظم کارهایشان را به صورت آنلاین و تنها با استفاده از اینترنت انجام دهند. در بانکداری دیجیتال از فناوری روز استفاده می‌شود. تقریباً تمامی بانک‌های عضو شتابِ ایران از این قابلیت برخوردارند. از نمونه‌های مشابه و ایرانی این دسته فین‌تک‌ها میتوان به همراه بانک ملت، سامانک، موبایلیت، همراه بانک صادرات و … اشاره کرد.
» مدیریت مالی (Personal finance)
مدیریت مالی یعنی توسعه نر مافزارهایی که اطلاعات مالی اشخاص را ذخیره می‌کنند. برخی فین تک های ایرانی حاضر در این حوزه عبارتند از نرمافزار حسابداری شخصی هلو، حسابداری شخصی نیوو و ساختمان‌یار.
» انجام امور مربوط به بیمه یا اینشورتک (InsureTech)
وقتی مسائل و درگیری‌های ذهنی مربوط به بیمه در ذهن پیش می‌آید، همه ما مراجعه حضوری به یکی از شعب بیمه گذاری را در خاطر میآوریم. فرآیند انجام کارهای بیمه ای از گذشته تاکنون بر همین منوال بوده است.
وقتی اعتبار نامه اتومبیلمان رو به پایان است دنبال فرصتی میگردیم که بتوانیم بیمه نامه را حضورا یا تلفنی تمدید کنیم، استارتاپ های بیمه ای اینجا دست به کار میشوند، به شرکتهای بیمه‌ای که از تکنولوژی برای اتجام کسب و کارشان بهره می گیرند InsureTech می‌گویند. استارتاپ های اینشورتک تمام خدمات بیمه ای اعم از بیمه اتومبیل، شخص ثالث، بیمه تکمیل درمان، بیمه مسافرتی، بیمه عمر را ارائه میکند. تمامی این خدمات آنلاین صورت میگیرد و ضرورتا نیازی به حضور فرد متقاضی نیست.
ایران در زمینه اینشورتک قدمهایی برداشته است که برخی نمونه های آن عبارتند از بیمیتو، از کی، بیمه بازار، ایران اینشورنس، آپ، بیمه ملت و بیمیلاین.
» سرمایه‌گذاری (WealthTech)
راه حل های سرمایه گذاری به افراد امکان می‌دهد که همه دارایی هایشان را در یک مکان نگه دارند و حسابشان را مدیریت کنند. مشتری‌ها میتوانند با استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند ابزار مالیشان را خریدوفروش کنند. هجبل (Hedgeable) و اد پار(Addepar) دو نمونه مشهور و موفق این حوزه هستند.
ایران در حوزه سرمایه گذاری فین تکی هنوز به اندازه انواع دیگر پیشرفت نکرده است و در این زمینه تنها با نام استارتاپ «تحلیلگران امید» آشناییم.
» خدمات پرداخت (PayTech)
بزرگترین بخش فین تک خدمات پرداخت است و شاید به همین دلیل در بسیاری از کشورها، بالاخص ایران، فین تک را مترادف خدمات پرداخت می دانند؛ اما همانطور که تاکنون متوجه شده‌ایم، خدمات پرداخت تنها دریاچهای کوچک از اقیانوس فین تک است.
شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به افراد امکان می‌دهند که بدون نیاز به سیستم سنتی سابق بانکداری کار انتقال وجه را هم انجام دهند. شرکت‌هایی که از خدمات پرداخت بهره می‌برند برای مقرون‌به‌صرفه‌بودن عملیات در مقایسه با بانکداری سنتی از اثر انگشت و بلاکچین بهره می‌برند. بدون شک، پیپال (PayPal) رکورددار استفاده از خدمات پرداخت آنلاین است.
خدمات پرداخت تلفن همراه بخش جدایی‌ناپذیر پرداخت دیجیتال است. مردم بیش از آنکه تمایل به استفاده از کارت اعتباری داشته باشند علاقه‌مند به استفاده از تلفن همراهند. نمونه‌های موفق این حوزه در ایران عبارتند از زرین پال، آپ، فون پی، مای ایرانسل، پی پینگ، با همتا، ارمغان، مهربانانه، گندم، جیرینگ‌پی، ریالو و مانییار.
گفتگوی شنبه با علی و مصطفی امیری بنیان‌گذاران زرین‌پال: خودمان را آماده کرده‌ایم تا بتوانیم روزانه ۱۰۰ هزار تراکنش داشته باشیم. ب حدود ۲/۲ میلیارد تومان در روز می‌شود و این چشم‌انداز آینده زرین‌پال است.
» رگتک (RegTech)
در مسیر کسب و کارها همیشه قوانینی وجود دارد، اجرا و رعایت این دست قوانین مستلزم قبول هزینه های متعددی برای شرکتهاست. در سال ۲۰۰۸ بحران مالیای اتفاق افتاد. با توجه به اینکه در آن سالها بر تعداد فینتک ها افزوده میشد و مجموع این فین تک ها موجب در گردش بودن حجم زیادی از داده های دیجیتال بود قوانینی شکل گرفت تا در عین ثبات کارآمدی هزینه ها را تحت کنترل در بیاورد. رگتک ها در کمترین زمان ممکن کسب و کارها را منطبق بر قانون شکل می دهند و در نهایت هزینه را کاهش می دهند.
سازمانها در عین حفظ کارآمدی و کنترل قیمتها سعی می‌کنند که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بیشترین تطابق را با قوانین داشته باشند. کمپانی‌های رگ‌تکی چون Suade به بانک‌ها امکان می‌دهند تا بر اجرای قوانین نظارت کنند و آنالیز و تحلیل‌های دقیقی ارائه دهند.
» رمیتنس (Remittance)
با استفاده از ابزار رمیتنس یک نیروی کار خارجی میتواند درآمد خود را به حساب فردی دیگر در وطنش منتقل کند. گفته می‌شود پولی که مهاجران به وطنشان می‌فرستند یکی از بزرگترین جریان‌های مالی واردشده به کشورهای درحال‌توسعه می‌باشد و با کمک‌های بین‌المللی به این کشورها قابل مقایسه است. در ایران استارتاپ پیمنت ۲۴ در این حوزه فعالیت می‌کرد که متأسفانه با توجه به اختلالات بازار ارز شکست خورد.
»ارزهای رمزنگاری‌شده (Cryptocurrency)
ارز دیجیتال یکی از واقعیت‌های قرن جدید است. شاید اگر ۵۰سال پیش حرف از بیتکوین می‌زدیم همه از تعجب شاخ درمی‌آوردند. کریپتوکارنسیها در حقیقت پول اینترنتی یا آنلاین هستند که با استفاده از فناوری رمزگردانی شده اند و جز وجود فیزیکی همه خصوصیات پول عادی را دارند. این ارزهای رمزنگاری‌شده نوع نهم فین تک ها هستند. رایج‌ترین ارز دیجیتال بیتکوین است.
در ایران روی حوزه فین تک کار گستردهای نشده است و در این زمینه تنها میتوان از خانه نوآوری نام برد.
