انیمیشن چیست؟!

پویانمایی یا همان انیمیشن ( Animation )، فرایند ایجاد توهم حرکت و تغییر بوسیله نمایش سریع یک سلسله از تصاویر ثابت است که تفاوت جزئی با هم دارند. تصور می شود که این توهم – بطور کلی تصاویر متحرک – به خاطر پدیده Phi باشد. انیماتورها، هنرمندانی هستند که در ساخت انیمیشن تخصص دارند.

Animation را می توان بوسیله یک رسانه آنالوگ، ورق های پویانما، فیلم تصاویر متحرک، نوار ویدئو و رسانه های دیجیتال مانند فرمت های GIF، Flash و ویدئوی دیجیتالی، ضبط کرد. برای نشان دادن انیمیشن، از یک دوربین دیجیتالی، کامپیوتر یا پروژکتور و تکنولوژی های جدیدی که تولید شده اند، استفاده می شود.

روش های پویانمایی شامل متد ساخت انیمیشن سنتی و متدهای انیمیشن سازی استاپ موشن از اشیای دو بعدی یا سه بعدی، برش های کاغذی، عروسک و پیکرهای سفالی است. تصاویر بطور سریع و پشت سر هم، معمولا با ۲۴، ۲۵، ۳۰ یا ۶۰ فریم در ثانیه، نشان داده می شوند.

تاریخچه انیمیشن سازی در ایران:

پویانمایی یا همان انیمیشن به عنوان یکی از سبک های نمایش داستان و ماجرا، جایی برای خود در کنار دیگر هنرها بازکرده است و از آنجا که محدود به گروه سنی خاصی نیست، کوچک و بزرگ را سرگرم تماشای خویش می سازد. پویانمایی در ایران از اواخر دههٔ 30 شمسی وارد عرصه شد. نخستین تلاش‌ها برای ساخت پویانمایی در ایران توسط اشخاصی مانند اسفندیار احمدیه، جعفر تجارتچی، پرویز اصانلو، نصرت‌الله کریمی، پترس پالیان و اسدالله کفافی در بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ خورشیدی و در ادارهٔ کل فرهنگ و هنرهای زیبای تهران صورت گرفت.

نخستین فیلم کوتاه پویانمایی نیز توسط اسفندیار احمدیه باعنوان ملانصرالدین در سال ۱۳۳۶ خورشیدی، با امکانات بسیار محدودی ساخته شد. اگر چه اسفندیار احمدیه نخستین فیلم کوتاه پویانمایی با امکانات بسیار محدودی ساخت اما بنابر شواهد تاریخی،‌ تاریخچه انیمیشن سازی در ایران به پنج هزار سال پیش در نقش هایی که روی سفالینه های شهر سوخته ترسیم شده شناخته شده است؛ هنرمندان ایرانی که توانستند نخستین تصویر متحرک جهان را پدید آورند. داستان از این قرار است که باستان شناسان ایتالیایی حاضر در شهر سوخته درهنگام کاوش در گوری پنج هزار ساله ، جامی را پیدا کردند که نقش یک بز به همراه یک درخت روی آن دیده می شد. سالها بعد منصور سجادی (باستان شناس ایرانی) با بررسی این جام به حرکت بُز به سمت درخت پی برد و حرکت این اثر را به انیمیشن امروزی تبدیل کرد. قش بز کوهی که نماد زندگی، زمین و شادی است در پنج حرکت جهشی که حرکات کلیدی است به سمت درخت آسوریک «نخل» که نماد جاودانگی، بردباری و آسمان است ،‌ می رود و از میوه خورشید «خرما» و برگ درخت آسوریک تغذیه می کند. هنرمند ایرانی در پنج هزار سال پیش ،‌ از سفال به جای بوم نقاشی استفاده کرده و از گردی سفال که در حرکت و چرخش خود حرکت بز کوهی را تداعی می کند، به خوبی بهره برده و کهن ترین و نخستین انیمیشن موجود در جهان را پدید آورده است.

» سه دوره ای که انیمیشن سازی در ایران سپری کرده عبات اند از «

دوره اول: تولد (اواخر 1330)

در اواخر 1330 پسر جوانی بنام اسفندیار احمدیه با دیدن فریم های متوالی یک نوار فیلم که تصادفاً به دستش افتاده بود راز «حرکت » در فیلم را دریافت و تصمیم گرفت خود نمونه ای از آن بسازد وی که دستی در طراحی داشت توانست با استفاده از یک دوربین طراحی های مدادی اش را به فیلم انیمیشن تبدیل کند غافل از ابداع انیمیشن توسط امیل کوهل، پنجاه سال قبل در فرانسه. در همین زمان نصرت اله کریمی که در پِراک تحصیل کرده بود به ایران بازگشت و در اداره فرهنگ کار با احمدیه را شروع کرده کمی بعد جعفر تجارتچی به این دو پیوست و این سه انیماتور اولین استودیوی انیمیشن ایران را بنا کردند و اولین انیمیشن های کوتاه ایران را ساختند. در این زمان کم کم طراحان و تصویرسازان و گرافیست ها و نقاشان دیگری نیز جذب هنر انیمیشن شدند همچون: نورالدین زرین کلک، فرشید مثقالی، اکبر صادقیه، نفیسه ریاحی، آرا پیک باغداساریان و مرتضی ممیز.

دوره دوم: خواب زمستانی

انیمیشن ایران به دلیل انقلاب اسلامی و جنگ عراق با ایران به یک خواب زمستانی طولانی فرو رفت این امر منجر به فرار هنرمندان از کشور وبعضاً تغییر شغل آنها و بسته شدن مدارس هنری گردید.

دوره سوم: بیداری تدریجی

در این دوره انیمیشن به دلایل زیر جان تازه ای گرفت:

1. آمدن کامپیوترها به بازار و تشویق جوانان به خلق حرکتهای اولیه و ساخت پیامهای تبلیغاتی ساده.

2. تأسیس سازمان تلویزیونی صبا به منظور تولید و حمایت از سریالهای انیمیشن ایرانی.
اصلاحات اجتماعی باعث بوجود آمدن حمایتهایی برای فعالیتهای هنری ازجمله انیمیشن گردید.

3. با افزایش جمعیت جوان علاقه و نیاز کودک و نوجوان به انیمیشن بیشتر شد.

4. فستیوال بین المللی فیلمهای انیمیشن توسط کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان.

5. تأسیس مدارس خصوصی جدید و اضاله شدن آنها به دانشکده های انیمیشن.

6. نیم نگاهی که « مرکز گسترش فیلم مستند و فیلم کوتاه» به تولیدات انیمیشن داشت.

سبک های انیمیشن سازی:

1. انیمیشن سنتی (دست ساز، سل انیمیشن، دو بعدی):

انیمیشن سنتی که گاهی دست ساز، سل یا دو بعدی خوانده می شود یکی از قدیمی ترین انواع انیمیشن است. در این نوع انیمیشن، انیماتور تک تک فریم های انیمیشن را طراحی می کند و در یک توالی قرار می دهد. اگر در دوران کودکی صاحب یکی از آن دفترچه هایی که طراحی های متوالی داشت بوده باشید بهتر متوجه مفهوم انیمیشن سنتی می شوید. همان طراحی های دنباله دار که با ورق زدن دفترچه به سرعت پشت هم قرار می گرفتند و توهم حرکت کاراکتر طراحی شده را ایجاد می کردند.

در انیمیشن سنتی انیماتور ها تصاویر را با قلم های رنگی روی یک تکه طلق که خود روی یک میز نوری قرار گرفته است طراحی می کنند. فرآیند تولید انیمیشن سنتی می تواند طولانی و پر هزینه باشد. با این حال امروزه تصاویر انیمیشن سنتی به طور عمده با استفاده از قلم نوری و نرم افزارهای کامپیوتری طراحی می شود.

2.انیمیشن دو بعدی (مبتنی بر وکتور):

انیمیشن های مبیتنی بر وکتور که با استفاده از کامپیوتر به صورت دو بعدی ساخته می شوند، از تکنیکی مشابه با تکنیک ساخت انیمیشن سنتی برخوردار هستند. پیشینه این نوع انیمیشن به اواخر دهه 90 میلادی باز می گردد. زمانی که به علت محدودیت پهنای باند، بسیاری از هنرمندان شروع به استفاده از نرم افزار Flash برای ساخت انیمیشن های بسیار کوتاه و انتشار آن در فضای اینترنت کردند. محبوبیت نرم افزار Flash در سال 2005 و همزمان با خریداری شدن آن توسط شرکت ادوبی به اوج خود رسید. اکنون می توان هزاران انیمیشن Flash را در یوتیوب تماشا کرد.

انیمیشن دو بعدی مبتنی بر وکتور در دسته جداگانه ای نسبت به انیمیشن سنتی قرار می گیرد. چرا که علاوه بر امکان انیمیت کردن به صورت فریم به فریم، می توان کاراکترها را ریگ بندی نمود و سپس بخش های مختلف بدن آن را به صورت جداگانه حرکت داد. بر خلاف انیمیشن سنتی در انیمیشن دو بعدی نیاز به طراحی چندباره کاراکتر نیست.

3.انیمیشن سه بعدی (CGI):

روند ساخت انیمیشن سه بعدی کاملا متفاوت با انیمیشن سنتی است. برای ساخت هر دوی آن ها به درک اصول حرکت و ترکیب بندی نیاز است، اما مهارت تکنیکی لازم برای هر کدام بسیار متفاوت است. برای ساختن انیمیشن سنتی لازم است مهارت طراحی در سطح بسیار بالایی باشد در صورتی که ساختن انیمیشن سه بعدی مثل بازی کردن با عروسک های خیمه شب بازی است.

بدون شک انیمیشن سه بعدی صنعت تولید انیمیشن را دچار تحول عظیمی نمود و سر آغاز این تحول ساخت انیمیشن داستان اسباب بازی 1 در سال 1995 بود. در آن زمان کاربرد انیمیشن های سه بعدی محدود به تبلیغات تلویزیونی، جلوه های ویژه فیلم های سینمایی و بازی های ویدئویی بود و تولید اولین فیلم تماماً انیمیشنی استاندارد جدیدی را برای صنعت انیمیشن سازی تعریف کرد.

استودیوهای فیلم سازی نیز تلاش کرده اند که با استفاده از تکنیک های انیمیشن سه بعدی، صحنه های انیمیشنی فوق العاده واقع گرایانه بسازند. از اولین نمونه های کاربرد انیمیشن سه بعدی در فیلم های سینمایی می توان به سه گانه ارباب حلقه ها و سیاره ایپ ها اشاره کرد.

4. موشن گرافیک:

با وجود آن که موشن گرافیک همچنان نوعی انیمیشن محسوب می شود ولی از بعضی جهات با سایر انواع انیمیشن متفاوت است. کاربرد موشن گرافیک در زمینه انیمیت کردن لوگو، ویدئوهای آموزشی و توضیحی، تبلیغات ویدئویی و حتی تیتراژ ابتدایی فیلم ها است. مهارت مورد نیاز برای موشن گرافیست شدن لزوماً منطبق با مهارت های سایر انیماتورها نیست. زیرا برای ساختن موشن گرافیک نیاز چندانی به دانش در زمینه حرکات بدن و حالت های چهره احساس نمی شود. با این حال دانش کافی در برخی موضوعات نظیر ترکیب بندی و حرکات دوربین در همه انواع انیمیشن مشترک است.

5.استاپ موشن:

استاپ موشن به نوع خاصی از انیمیشن گفته می شود که با عکس برداری پیوسته از اشیا به منظور ایجاد توهم حرکت ساخته می شود. فرآیند ساخت استاپ موشن خیلی طولانی است. زیرا اشیا باید هر بار پس از عکس برداری با دقت و در حد چند سانتی متر جابه جا شوند.

» استاپ موشن خود انواع مختلفی دارد که در ذیل به برخی از آن ها اشاره می کنیم «

. Claymation: یکی از محبوب ترین شکل های استاپ موشن ساخت انیمیشن با استفاده از خمیر است. خمیرها را می توان به آسانی تغییر شکل داد. در نوع پیشرفته تر برای کاراکترها اسکلت های استخوانی ساخته می شود و خمیر روی آن اسکلت فلزی قرار می گیرد.

Puppets/Lego/Action Figure: برخی انیماتورها از عروسک ها واقعی به جای خمیر استفاده می کنند. صورت عروسک را می توان بر اساس موقعیت احساسی با صورت های از پیش ساخته شده ای جایگزین کرد. استفاده از لگو یا مجسمه کارتون های معروف امروزه بسیار رایج است.

Cut-Out: با استفاده از کشیدن کاراکتر روی مقوا و برش زدن آن ساخته می شود. این مقوای بریده شده را روی سطحی قرار می دهند و از بالا آن را فیلم برداری می کنند. کاراکترها را هربار چند سانتی متر جا به جا می کنند.

Pixelation: در این نوع از استاپ موشن از انسان ها و محیط های واقعی استفاده می شود. روش کار همانند سایر انواع استاپ موشن عکس برداری، جا به جا کردن سوژه و عکس برداری مجدد است.